D8 ÜLKELERİ VE İSLAM BİRLİĞİ

TÜRKİYE VE D8 ÜLKELERİ

          D–8 ya da Gelişen Sekiz Ülke; Türkiye, Bangladeş, Mısır, Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan arasında kalkınma işbirliğine dayalı bir organizasyondur.

D-8, ya da İngilizce uzun adıyla Developing Eight (gelişmekte olan sekiz ülke), 8 üye ülkeden oluşan bir uluslararası kuruluş.

Bu sekiz ülkenin REFAHYOL Hükûmeti Başbakanı Necmettin Erbakan önderliğinde bir araya gelerek oluşturmuş oldukları bir organizasyondur. D-8 içinde yer alan ülkeler aynı zamanda İslam İşbirliği Örgütü nün de üyeleridir. D-8 üyeleri, tabii kaynakları, kalabalık nüfusları ve potansiyel pazarlarından ötürü kendi bölgelerinde önemli konum arz etmektedirler. D-8’in resmi olarak kuruluşu 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen Devlet/Hükümet Başkanları zirvesinde İstanbul Deklarasyonu ile ilan edilmiştir.

D-8’in kurulmasına yönelik ilk adım, Türkiye'nin daveti üzerine İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya'nın katılımıyla 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "Kalkınmada İşbirliği Konferansı" dır. Bu konferansın ardından gerçekleştirilen hazırlık çalışmalarını müteakip, 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul'da yapılan Devlet/Hükümet Başkanları Zirvesi ile D–8 resmen kurulmuştur.

D–8’in amaçları; üye devletlerin küresel ekonomideki pozisyonunu güçlendirmek, ticaret ilişkilerinde bu ülkelere yeni fırsatlar yaratmak ve ticareti çeşitlendirmek, uluslararası düzeyde karar alma sürecine katılım sağlamak ve yaşam standardının güçlendirilmesidir. D–8, bölgesel bir kuruluş olmayıp, küresel bir düzenleme içerisindedir. D–8, üye devletlerin diğer uluslararası ya da bölgesel kuruluşlara üyeliğinden kaynaklanan ikili ya da çok taraflı taahhütleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olmayan bir forumdur.(“Necmettin Erbakan’ın fikir babası olduğu D-8 nedir? - BBC News Türkçe,” Erişim Tarihi: 5.4.2019)

D-8 üyelerinin hepsi aynı zamanda İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesi olup, yine İİT içerisinde teknolojik ve ekonomik kalkınma düzeyleri, ticari potansiyelleri ve nüfusları itibariyle önde gelen ülkeler arasında yer almaktadırlar.(“Gelişen Sekiz Ülke (D-8) / T.C. Dışişleri Bakanlığı,” Erişim Tarihi: 5.4.2019)

Ekonomi Sırası

D-8 ülkelerinde en sanayileşmiş (gelişmiş) ekonomi Türkiye ekonomisidir. Türkiye'yi Endonezya izler. Endonezya’yı da İran, Mısır, Pakistan, Malezya, Nijerya ve Bangladeş izler.

Yönetim Organları:

D-8 in organları Zirve, Konsey ve Komisyon’dan oluşmaktadır.

Zirve: D-8’in en üst düzey karar alma organı olan zirve, devlet ya da hükümet başkanlarının 2 yılda bir toplanmasıyla gerçekleşir. Kurulduğu tarihten itibaren 8 adet Zirve gerçekleştirilmiştir. Son D-8 Zirvesi 19-22 Kasım 2012 tarihlerinde İslamabad’da yapılmıştır.

Konsey: Konsey üye ülkelerin Dış İşleri Bakanlarının toplanmasıyla oluşur. D-8 in politik karar alma organıdır. Yılda bir kez toplanır ve işbirliği konularının kapsamlı olarak görüşüldüğü bir forum gibi çalışır.

Komisyon: Üye ülkelerin hükümetlerince atanan kıdemli uzmanların yılda iki kez toplanmalarıyla oluşur. Her bir Komisyon üyesi, kendi ülkesindeki D-8 faaliyetlerinin ulusal koordinasyonundan sorumludur.

Üye ülkeler arasında gerekli koordinasyonun sağlanabilmesi ve sekretarya hizmetlerinin yürütülmesini teminen, İstanbul’da ayrıca Sekretarya bulunmaktadır. Sekretarya’nın yönetici kadrosu 2016 yılı sonuna kadar aşağıdaki şekildedir:

1. Genel sekreter (İran): Dr. Seyed Ali Mohammad Mousavi

2. 1. Direktör (İdari, Hukuki ve İç Hususlar - İran) : Mr. Mohammed Zakkariya Bin Mulkiaman

3. 2. Direktör (Ekonomi, Uygulama ve Dış İlişkiler - Bangladeş) : Mr. Kazi Ziaul Hasan(“Gelişen Sekiz Ülke (D-8) / T.C. Dışişleri Bakanlığı,” Erişim Tarihi: 5.4.2019)

AMAÇ

•      D-8, üye ülkelerin bölgesel ve uluslararası örgütlere üyeliklerinden kaynaklanan ikili ve çok taraflı taahhütleri üzerinde olumsuz etkisi olmayan bir forumdur.

•      İslâm ülkelerinin birlik ve beraberlik içinde olmaları, aralarındaki ihtilafları kolayca gidermeleri, kaynaklarını en iyi şekilde değerlendirmeleri ve dünyanın sömürücü güçlerine karşı koyabilmeleri için şu beş birliğin oluşmasının şart olduğunu görmekteyiz:  

•      1.  İslâm Birleşmiş Milletler Teşkilatı

•      2.  İslâm Ortak Pazarı

•      3.  İslâm Ortak Savunma Paktı

•      4.  İslâm Eğitim ve Kültür Birliği

•      5.  İslâm Ortak Para Birimi

Bayrak

D-8'lerin bayrağında yer alan 6 tane yıldız D-8'lerin temel ilkelerini sembolize etmektedir. D-8'lerin bayrağında 6 temel ilkeyi sembolize eden altı yıldızın anlamları şunlardır.

1. Savaş değil, barış,

2. Çatışma değil, diyalog,

3. Çifte standart değil, adalet,

4. Üstünlük değil, eşitlik

5. Sömürü değil, adil düzen,

6. Baskı ve tahakküm değil, insan hakları hürriyet ve demokrasi. 

Rakamlarla D8

•      Kuruluşunda 8 ülkenin Gayrisafi milli hâsılası 690 milyar dolardı, şimdi bu 1,5 trilyonun üzerinde.

•      D-8 kurulurken ülkelerin tek başına milli geliri, 872 dolardı, şimdi 1500 dolar civarında.

•      İhracat 239 milyar dolardı, 600 milyar dolara yaklaştı.

•      İthalat 235 milyar dolardı, yaklaşık 500 milyar dolara çıktı

D-8’ler ile işbirliği içinde olan kuruluşlar

•      BM

•      UNIDO (Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü)

•      OIC (İslam İşbirliği Teşkilatı)

•      AARDO (Afrika-Asya Kırsal Kalkınma Örgütü)

•      ECO (Ekonomik İşbirliği Teşkilatı)

•      BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü)

•      ISC (İslam Dünyası Bilimsel Atıf Merkezi)

•      IYF (Uluslar arası Gençlik Vakfı)

•      WMU (Dünya Denizcilik Üniversitesi)

•      TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı)

•      ARDSI (Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu)

•      UCLG-MEWA (Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler Dünya Teşkilatı)

•      NECMETTİN ERBAKAN VAKFI

D8’in POTANSİYELİ

Bu 8 ülkenin yüzölçümü     7.5 milyon km2’dir.
Dünyanın kanıtlanmış petrol rezervlerinin     % 15.4’üne sahiptir.
Dünyadaki yıllık petrol üretiminin takriben     % 12’sini yapmakta.
Dünya petrol tüketiminin     % 6’sını yapmakta.
Dünyadaki kanıtlanmış doğalgaz rezervlerinin     % 22.5’una sahiptir.
Dünya doğalgaz üretiminin     % 11’ini yapmakta.
Dünya Doğalgaz tüketiminin     % 8’ini yapmakta.
Ayrıca; bor, krom, gibi stratejik maden rezervlerinin büyük çoğunluğunu ihtiva etmekte,
Pamuk ihracatının büyük kısmını sağlamakta.

Dünyanın merkezindeki geniş bir bölgeyi kapsamakta ve ucuz işgücüne mukabil yetişmiş eleman kadrolarına sahip büyük bir potansiyel ve mana ifade etmektedir.

Ve Yine;
Toplam nüfusu 1 milyarı bulan D-8 ülkeleri, ekonomik bakımdan büyük bir pazar payı sahibi olduğu gibi, çok büyük de bir PAZAR  POTANSİYELİ ne sahip bulunmaktadır.

D-8 çalışmaları esnasında önerilen sadece 7 proje Pazar payının 260 milyar $ tutması, D-8’lerin ne kadar önemli bir ekonomik güç potansiyeline sahip olduğunu açıkça göstermektedir.

D-8 Şartı

Gelişen Sekiz Ülke Teşkilatı (D-8) Şartı 22 Kasım 2012 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen 8. D-8 Zirvesi sırasında dönemin Dışişleri Bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu tarafından imzalanmıştır.

Ülkemiz açısından Şart TBMM Genel Kurulu’nda Şubat 2017’de görüşülüp kabul edilmiştir.

Tercihli Ticaret Anlaşması (PTA)/ Menşe Kuralları Protokolü

Mayıs 2006’da Bali’de yapılan D-8 5. Zirvesi’nde imzaya açılan Tercihli Ticaret Anlaşması (PTA) tüm üyelerce imzalanmış ve 3 Temmuz 2008 tarihinde düzenlenen Yüksek Düzeyli Ticaret Uzmanları Toplantısı’nda Tercihli Ticaret Anlaşması’nın ekini teşkil eden Menşe Kuralları Protokolü bugüne kadar İran, Malezya, Nijerya, Türkiye, Endonezya ve Pakistan tarafından onaylanmıştır.

Anlaşma kapsamındaki tavizlerin ülkemiz bakımından yürürlüğe konulması için, ülkemiz, Malezya Endonezya ve Pakistan’a ait Taviz Listelerinin onaylanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 14 Temmuz 2015 tarihli Resmi Gazete’nin Mükerrer sayısında yayımlanmıştır. Bilahare, listesinde değişiklik yapan Nijerya ile listesini geç gönderen İran’a ait taviz listeleri, 19 Kasım 2015 tarih ve 29537 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak onaylanmıştır. Böylece ülkemiz açısından iç onay prosedürü tamamlanmıştır.

17 Şubat 2016 tarihinde gerçekleştirilen D-8 Ticaret Bakanları Konseyi İkinci Toplantısı’nda, Anlaşmanın 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle uygulamaya konulması kararlaştırılmış ve ülkemizle birlikte Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan'da uygulanmaya başlanmıştır.

Üye ülkeler arasında serbest ticaret esaslarına dayalı ticaretin geliştirilmesi bakımından Tercihli Ticaret Anlaşması’nın uygulamaya konulması, D-8 Teşkilatı’nın en önemli başarılarından biri olarak görülmektedir.

Akil Adamlar Grubu

19 Aralık 2013 tarihinde İslamabad’da gerçekleştirilen Bakanlar Konseyi Toplantısında, Teşkilatın 16 yıllık geçmişini değerlendirecek ve gelecek vizyonuna yönelik tavsiyeler sunacak bir Akil Adamlar Grubu (AAG) kurulması kararlaştırılmıştır.

Ülkemiz Akil Adamı olarak Sayın Başbakan Yardımcımız Prof.Dr. Numan Kurtulmuş görevlendirilmiştir. AAG’nun ilk toplantısı 15-16 Mayıs 2014 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirmiştir. AAG'nin ikinci ve nihai toplantısı 27-28 Ağustos 2014 tarihlerinde yine ülkemizde yapılmış ve akabinde 25 Eylül 2014 tarihinde Birleşmiş Milletler 69. Genel Kurulu marjında düzenlenen Bakanlar Toplantısında AAG raporu Dışişleri Bakanlarına sunulmuştur.

D-8 Teşkilatına BM Genel Kurulu’nda Gözlemci Statüsü Verilmesi

69. BM Genel Kurulu kapsamında Altıncı Komite'de 14 Kasım 2014 tarihinde kabul edilen “Gelişen Sekiz Ülke (D-8) Teşkilatına Genel Kurul'da Gözlemci Statüsü" verilmesine ilişkin karar tasarısı, BM Genel Kurulu'nda 10 Aralık 2014 tarihinde oylamasız kabul edilmiştir.

D-8 Örgütünün yayınladığı verilere göre teşkilat ülkeleri, 2015 yılı itibarıyla toplam 1 milyarı aşkın nüfusa ve 3,7 trilyon dolarlık ekonomik büyüklüğe ulaştı. D-8 ülkelerinin ihracat hacmi aynı dönemde 693 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Söz konusu ticaret hacmi, 16,4 trilyon dolarlık küresel ticaretin yaklaşık yüzde 4'ünü oluşturdu. (“D8 Ekonomik İşbirliği Örgütü 9’uncu zirvesi başladı - Anadolu Ajansı,” Erişim Tarihi: 5.4.2019)

Örgütün kurulduğu tarihte ortalama 2 bin 207 dolar olan üye ülkelerdeki kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla, 2016'da 4 bin 645 dolara yükseldi. 

Kuruluş amaçları doğrultusunda bugüne kadar 8 zirve, 37 komisyon toplantısı ve 16 konsey toplantısı gerçekleştiren D-8 Örgütü, en üst düzey karar alma organı olan Başkanlar Zirvesi'nin 9'uncusunu Türkiye'de yapacak.

Finansal mekanizma talebi

D-8 Ekonomik İşbirliği Örgütü Genel Sekreteri Seyid Ali Muhammed Musavi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, öncelikli çalışma alanlarının ekonomik aktiviteler olduğunu söyledi.

Musavi, örgütün kurulduğu tarihte üye ülkeler arasındaki ticaret hacminin 20 milyar dolarda kaldığını belirterek, "Bugün üye ülkeler arasındaki ticaret hacmi 120 milyar dolar. Bir dönem 150 milyar dolara kadar çıktık ancak bölgedeki sorunlar nedeniyle ticaretimiz 120 milyar dolar seviyesinde." dedi.

Yola çıkarken, üye ülkeler arasında gelecek yıl sonuna kadar 500 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşma hedefi konulduğunu anımsatan Musavi, İran'a uygulanan yaptırımlarla bölgede yaşanan sorunların örgütün faaliyetlerini olumsuz etkilediğini dile getirdi.

Musavi, Örgütün ilk 10 yılının politika koordinasyonuyla geçtiğini, sekreteryasının 2009'da kurulduğunu ve o tarihten sonra iyi bir gelişme gösterdiğini bildirdi.(“3,7 trilyon dolarlık ekonomik güç ‘D-8,’” 2019)

Kaynakça

www.developing8.org

3,7 trilyon dolarlık ekonomik güç “D-8.” (2019). Retrieved April 4, 2019, from https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/3-7-trilyon-dolarlik-ekonomik-guc-d-8/842032#

D8 Ekonomik İşbirliği Örgütü 9’uncu zirvesi başladı - Anadolu Ajansı. (n.d.). Retrieved April 4, 2019, from https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/d8-ekonomik-isbirligi-orgutu-9uncu-zirvesi-basladi#

Gelişen Sekiz Ülke (D-8) / T.C. Dışişleri Bakanlığı. (n.d.). Retrieved April 4, 2019, from http://www.mfa.gov.tr/gelisen-sekiz-ulke-_d-8_.tr.mfa

Necmettin Erbakan’ın fikir babası olduğu D-8 nedir? - BBC News Türkçe. (n.d.). Retrieved April 4, 2019, from https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-41693289